YKS 2024'e Evden Hazırlanın! 7/24 Online Eğitim

Hemen İncele
Türk Dili ve Edebiyatı

Tariz Nedir? Tariz Örnekleri ve Özellikleri

Tariz Nedir?

Sözlük anlamı, dokunaklı söz söylemek, ilişmek, sataşmak demektir. Bir sözün tersini (zıttını) kastedecek şekilde söylemektir. Yani söylenen sözle anlatılmak istenen arasında bir zıtlık vardır.

Birini eleştirmek, alay etmek, küçük düşürmek, dalga geçmek ya da onu iğnelemek amacıyla bir sözün, tam tersinin kastedilerek söylenmesine tariz denir. “Dokundurma” sanatı olarak da bilinir. Bazen parantez içinde ünlem işareti “(!)” kullanılarak da tariz yapılabilir..

Örnek
Üçkağıtçı düzen geçip gitmeden
Her ocakta üç-beş baykuş ötmeden
Çabuk “Devlet malı deniz” bitmeden
Doğmaya gayret et, doğmaya bebek
Sonra geç kalırsın yağmaya bebek

Bu dizelerde sanatçı aslında toplumun geçirdiği ahlaki çöküntüye dikkat çekmek istemektedir. Üçkağıtçı düzenin olmaması, “Devletin malı deniz, yemeyen domuz” düşüncesine sahip olunmaması gerektiğini belirtmektedir. Bu yüzden henüz doğmamış bir bebeğe seslenmektedir. Ancak bunu yaparken söyleyeceklerini doğrudan değil de tariz sanatını kullanarak yapmaktadır.

 

Tariz Örnekleri

Örnek
» Vermedi ablukada şan-ı donanmaya halel
İngiliz devletine olsa sezadır amiral

Osmanlı donanması İngiliz donanmasını ablukaya aldığı halde başarısız olunca Osmanlı donanmasının başındaki Ali Paşa’ya “zıddı kastedilerek” bu şiir söylenmiştir.


» Üç parmak noksan ölç, ölçersen kile
Tatlı söz konuşma bir kimse ile
Dört kuruşa sekiz kuruş et hile
Hilekarlık hoş sanattır usanma

Şair “üç parmak noksan ölç, insanlarla tatlı söz konuşma, hile et, hilekarlık hoş sanattır” derken bu söylediklerinin tam zıddını kastetmektedir.


» Bize kafir demiş Müfti Efendi,
Tutalım ben ona diyem müselman;
Varıldıkta yarın ruz-i cezaya
İkimiz de çıkarız anda yalan

Nefi’nin Şeyhülislam Yahya’nın kendisine “kafir” demesi üzerine yazdığı dörtlük güzel bir tariz örneğidir.


» O kadar açık konuştu ki söylediklerinden hiçbir şey anlamadık.

Bu cümlede “açık konuştu” sözü tersini kastedecek şekilde kullanılarak tariz yapılmıştır.


» O kadar zeki ki bütün sınıfları çift dikiş gidiyor.

Bu cümlede “zeki” sözcüğü tersini kastedecek şekilde kullanılarak tariz yapılmıştır.


» Ne kadar zekisin(!)

Örnekte övüyormuş gibi görünen bu cümlede tam tersi anlam kastedilerek yergi yapılmaktadır.


Aşağıdaki cümleler de tariz sanatına örnek olarak verilebilir:

» Öyle hızlıydı ki kaplumbağa ile yarışırdı.

» Bir nasihatım var zamana uygun,
Tut sözümü yattıkça yat uyuma,
Meşhur bir kelamdır sen kazan sen ye,
El için yok yere yanma.

» Sendeki bilgiyi koysan bardaklar doldurur
Saksıya koysan billahi çiçeği soldurur

» “Balkonda biraz oturunca şifayı kapmış” cümlesindeki “şifayı kapmak” sözünde de tariz vardır.

 
» Söz Sanatları

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir