Türklerin Kullandığı Alfabeler ve Özellikleri

Türklerin Kullandığı Alfabeler

Türkler tarih boyunca birçok kültür merkezi ortaya getirmişlerdir. Temas ettikleri çevrelere göre çeşitli yazı ve alfabeler kullanmışlardır. Türkler tarih boyunca çok kısa bir süre Göktürk, Soğd, Uygur, Mani, Ermeni, Rum, Arap ve Latin alfabelerini kullanmışlardır. Ancak Türkler dört alfabeyi umumi ve milli olarak kullanmışlardır. Bunlar, Göktürk, Uygur, Arap ve Latin alfabeleridir.
 

Göktürk Alfabesi

• Beş ve dokuzuncu asırları arasında Yenisey kitabelerinde kullanılmıştır.
• Bu yazının kökeni bilim adamlarınca tartışma konusu olmuştur.
• Bazı bilim adamlarına göre Türk asıllı olduğu söylendiği gibi bazılarına göre ise Arami, Soğd ve Pehlevi olduğu söylenmektedir.
• Dört ünlü harf ve otuz dört ünsüz harften oluşmaktadır.
• Bir kelime kendinden önce ve sonraki kelimelerle birleşmezler.
• Kelimeler aralarında üst üste iki nokta ile ayrılır.
• Sağdan sola doğru yazılır.
• Ünlü harfler çoğunlukla yazılmaz.
• Kelimenin başında ve ilk hecedeki a ve e ünlüsü yazılmaz sonraki ünlüler esas itibariyle hep yazılır.
• Bu alfabeyi 1893 yılında Danimarkalı bilim adamı Thomsen tarafından okunmuş ve çözülmüştür.

Uygur Alfabesi

• Uygurlar sosyal ve dini sebeplerden dolayı çeşitli yazılar kullanmışlardır.
• Uygur yazısı ilk olarak Uygurlar tarafından kullanılmıştır.
• İslamiyet ten önce kullanılan en geniş umumi Türk yazısıdır.
• Eski Türkçe devresine ait eserlerin büyük bir kısmı bu yazıyla yazılmıştır.
• İslamiyetten sonra bu yazı yerini Arap asıllı Türk yazısına bırakmıştır.
• Bu alfabe Soğd alfabesinden alınmıştır.
• Sağdan sola doğru yazılır.
• Bu alfabe de 18 işaret bulunmaktadır.
• Harfler genellikle birbirine birleştirilir ve harflerin başta sonda ve ortada yazılışları vardır.
• Bu yazının yazılması kolay ama okunması zordur.
• 3 ünlü 15 ünsüzden oluşmaktadır.
• Noktalama işaretlerine nadiren rastlanır.

Arap Alfabesi

• Arap harfleri Türklerin İslamiyet’e girişiyle 10. ve 20. Asırlar arasında kullanılmıştır.
• Başta ortada ve sonda olmak üzere üç çeşit yazılışı vardır.
• Daha çok el yazısıyla ve sağdan sola doğru yazılır.
• Toplamda 31 harf bulunmaktadır.
• Gerek kullanım alanı ve zaman bakımından Türklerin en uzun kullandığı alfabedir.
• Osmanlı döneminde resmi yazışma dilinde ve bir çok eser yazımında kullanılmıştır.

Latin Alfabesi

• Atatürk’ün harf inkılabı sonucunda Arap harfleri tarihe karışmış ve bu harfler halen kullanılmaktadır.
• 8 ünlü ve 21 ünsüz harften oluşmaktadır.
• Noktalama işaretleri kullanılmaktadır.
• Soldan sağa doğru yazılır.