Ahmet Mithat Efendi Kimdir? Edebi Kişiliği ve Önemli Eserleri

Ahmet Mithat Efendi Kimdir?

Ahmet Mithat Efendi 1884 yılında İstanbul’un Beyoğlu ilçesinde boğaz kıyısındaki Tophane semtinde dünyaya gelmiştir. 1912 yılında ise İstanbul’da yaşamını yitirmiştir. Annesi Nefise Hanım, babası ise Hacı Süleyman Ağadır. Ahmet Mithat Efendi’nin 6-7 yaşlarında babasını kaybettiği bilinmektedir. Babasının ölümünden 3-4 yıl sonra Vidin’de yaşayan ağabeyi Hafız Ali Ağa’nın yanına gönderilmiştir. Ahmet Mithat ilk eğitimine burada başlamıştır. Daha sonra 1857’de ailesiyle beraber İstanbul’a dönen Ahmet Mithat, ağabeyinin de yanında çalıştığı Mithat Paşa’nın yanına çırak olarak başlamıştır. Mithat Paşa 1861 yılında Niş Valiliği’ne atanmış, bunun üzerine ağabeyi Hafız Ali’de patronlarının yanına Niş’e gitmiştir. Rüşdiyeyi orada bitiren Ahmet Mithat, Rusçuk’da Tuna Vilayeti Kalemine memur olarak girmiştir.

Çalışkanlığıyla bilinen Ahmet Mithat bu sırada özel dersler alarak Fransızcasını ilerletmiş. Daha sonra 1866 yılında çevirmen olarak gittiği Sofya’da evlenmiş. Tuna Gazetesi’nin başyazarı olmuştur. Mithat Paşa ile birlikte Bağdat’a giden Ahmet Mithat, Vilayet matbaası ve resmi vilayet gazetesi Zevra’nın müdürlüğünü yapmıştır. Aynı zamanda ilk kitabı olan ve ders kitabı niteliği taşıyan Hace-i Evvel’i de burada yazmıştır. 1871 yılında ağabeyi Hafız Ali vefat edince İstanbul’a dönerek Tahtakale’deki evinin altına küçük bir matbaa kurmuş ve kendi kitaplarını burada basmaya başlamış. Daha sonra Namık Kemal ile tanışmıştır. Birlikte Devir ve Bedir gazetelerini çıkarmışlar. Bu gazeteler kapatılınca Dağarcık ve Kırkambar dergilerini yayınlamışlar. Bu dergilerde yazdıkları yazılar onları Ebuzziya Tevfik gibi yazarlarla beraber Rodos’a sürgüne mahkum etmiştir.

Rodos’ta yaklaşık 3 yıl gibi bir süre kalmış ve burada Medrese-i Süleymaniye isimli bir okul açıp öğrencilere ders vermiş. 5. Murat’ın affıyla 1876’da İstanbul’a dönen Ahmet Mithat burada İttihat Gazetesi’ni yayınlamaya başladı. Ahmet Mithat’ın İstanbul’a dönüşünden sonra muhalif tutumu yumuşamaya başlamış hatta Devletin resmi gazetesi Takvim-i Vakayi ve devletin basımevi olan Matbaa-i Amire’nin müdürlüğüne atanmış. 1878 yılında Osmanlı Sarayı’nın desteğini alarak Tercüman-ı Hakikat gazetesini kurmuş. 1888 yılında “Dekadanlar” başlıklı yazısıyla Sabah gazetesinde, Servet-i Fünun’u eleştirmiş. Bu şekilde edebiyat ve sanat dünyasının tepkisini çekmiş ve yazarlığı bırakmak zorunda kalmış. Ölümüne kadar ki yaşamında ise kendini hayır kurumlarına adamış. Darülfünunda dinler tarihi ve dünya tarihi dersleri vermiştir.
 

Ahmet Mithat Efendi’nin Edebi Kişiliği

• Türk edebiyatında en çok eser veren sanatçı olarak anılır. Bu özelliğinden dolayı kendisi “yazı makinesi” olarak tanınır.
• “Sanat toplum içindir.” Görüşünü savunmuştur.
• Sanat anlayışı bakımından Tanzimat birinci döneme daha yakındır.
• Halka okuma alışkanlığı kazandırmak istemiştir. Halk tarafından “hace-i evvel” yani ilkokul hocası olarak anılmıştır.
• Romantizm akımından etkilenmiştir.
• Romanları teknik açıdan kusurludur. Olayın akışını kesip araya girerek bilgi verir; gereksiz açıklamalar yapar.
• Servet-i fünun yazarlarını eleştirerek onlara Dekadanlar (soysuzlaşmış) adını takmıştır.
• Öykü ve romanlarında meddah tekniğinden yararlanmıştır.
• “Esrar-ı Cinayat” adlı romanı edebiyatımızdaki ilk polisiye romandır.
• Tercüman-ı Hakikat, Bedir, Devir gazetelerini çıkarmıştır.
• Roman, makale, öykü, anı, tiyatro, gezi, tarih, hukuk, felsefe, coğrafya, ziraat, iktisat gibi birçok alanda eser vermiştir.

Ahmet Mithat Efendi’nin Önemli Eserleri

ROMAN-ÖYKÜ

• Kıssadan Hisse (öykü, 1869)
• Esaret (1870)
• Hasan Mellah (1873)
• Hüseyin Mellah (1873)
• İkinci Geliş yahut İstanbul’da Neler Olmuş (1873)
• Felatun Bey’le Rakım Efendi (1875)
• Paris’te Bir Türk (1876)
• Dürdane Hanım (1882)
• Cellad (1884)
• Letaif-i Rivayat (25 kitaplık öykü dizisi, 1887)
• Diplomalı Kız (1890)
• Jön Türk (1910)

OYUNLAR

• Eyvah (1871)
• Açık Baş (1874)
• Çengi (1877)
• Çerkeş Özdenler (1884)

DİL KİTAPLARI

• Durub-u Emsal-i Osmaniye Hekimiyatının Ahvalini Tasvif (1871)

TARİH

• Tarih-i Umumi (2 cilt, 1878-1879)

MAKALE-MEKTUP

• Müntebahat-ı Tecuman-ı Hakikat (3 cilt, 1883)