Aşık Edebiyatında Destan Özellikleri ve Örnekleri
Ana Başlıklar;
Aşık Edebiyatında Destan
Aşık edebiyatın türlerinden olan destan, her türlü konuyu içine alan, dörtlük esası üzerine düzenlenen, biçim bakımından koşma gibi, fakat ondan daha uzun bir nazım biçimidir.
NOT
Aşık edebiyatınki “destan” ile “doğal destanlar” birbiriyle karıştırılmamalıdır. Doğal destanlar; “doğuş, yayılış ve derleyiş” evrelerinden geçer ki bu evreler yüzyılları bulurken aşık edebiyatı nazım şekli olan “destan” bir olay üzerine ve kısa bir zaman dilimi içinde yazılır. Ayrıca doğal destanların yazarı belli olmadığı için bu ürünler, halk arasında dilden dile dolaşarak sözlü gelenek yoluyla günümüze gelmiştir. Oysa aşık edebiyatındaki “destan”ın yazarı bellidir.
Aşık Edebiyatı Destan Özellikleri
- Aşık edebiyatındaki “destan”, ulusların başından geçen kahramanlık olaylarını anlatan destandan farklıdır
- Çoğunlukla 11’li ya da 8’li hece kalıbıyla söylenir.
- Uyak düzeni koşmaya benzer. Konusu ve uzunluğu bakımından koşmadan ayrılır.
- Halk edebiyatının en uzun nazım biçimidir. Kimi destanlarda dörtlük sayısı 100’ü geçer.
- Uyak düzeni: “baba-ccca-ddda”.. biçimindedir; ilk dörtlük “xaxa” da olabilir.
- Kendine özgü bir ezgisi vardır.
- Destanın son dörtlüğünde şair mahlasını söyler.
- Konu bakımından destanlar; savaş destanları, yangın-deprem-salgın hastalık destanları, eşkıya ve ünlü kişilerin yaşamlarını anlatan destanlar, toplumsal taşlama destanları, atasözleri destanları, hayvan destanları, yaş destanları olarak adlandırılabilir.
- Seyrani ve Aşık Ömer bu alanda ünlüdür. Kayıkçı Kul Mustafa’nın “Genç Osman Destanı” türün en önemli örneğidir.
Aşık Edebiyatı Destan Örnekleri
Genç Osman Destanı - Kayıkçı Kul Mustafa
İbtidâ Bağdat’a sefer olandaAtladı hendeği geçti Genç Osman
Vuruldu sancaktar kaptı sancağı
İletti hendeğe dikti Genç Osman
Eğerleyin kır atımın ikisin
Fethedeyim düşmanların hepisin
Sabah namazında Bağdat kapısın
Allah Allah deyip açtı Genç Osman
Sultan Murat eydür gelsin göreyim
Nice kahramandır ben de bileyim
Vezirlik isterse üç tuğ vereyim
Kılıcından al kan saçtı Genç Osman
Kul Mustafa karakolda gezerken
Gülle kurşun yağmur gibi yağarken
Yıkılası Bağdat seni döğerken
Şehitlere serdar oldu Genç Osman…
Hayvanlar Destanı - Aşık Ömer
Sincap daldan dala yelip gezmedeSiçan dıvarları delip gezmede
Gelincik bulduğun çalıp gezmede
Huda köstebeği yaratmış ama
Yaban eşeğine eyledim nazar
Beğendiği yerde dolaşır gezer
Sığır her tarafı otlayıp keser
Camus gölde sürer zevk ile safa
Koyun mübarektir çıktı cennetten
Keçide bulmadım eser lezzetten
Katır eşek dönmez düşen hizmetten
At yanında ester misal-i sıpa
Kedi ne kaşmerdir gör küçücükten
Porsuğu öldürsen almaz dayaktan
Hele hakikatli yoktur köpekten
Nan yediği yere eyler can feda
Miktarı küçüktür gerçi karınca
Neydigün bilirsin zahmın uranca
Gör kaplumbağayı adem görünce
Hicab ile başın çeker hırkaya
Örümcek tel çeker görünmez hayal
Akrep kimi soksa olur bimecal
Çekirge de yağar ol baran misal
Hikmetine akıl erişmez amma
Zehirde galiptir yılana çıyan
Sokunca öldürür ademi heman
Ol engerek ise bir afet-i can
Kertenkele durur kırlarda hakka…
» Aşık Edebiyatı
» Halk Edebiyatı
