Koşuk Nedir? Koşuk Örnekleri ve Özellikleri

Koşuk Nedir?

Kahramanlık, sevgi, aşk ve doğa güzellikleri gibi konuların dile getirildiği coşkulu şiirlere koşuk denir. Genellikle sığır diye adlandırılan avlanmalar sırasında şölen adı verilen toplu ziyafetlerde ve galibiyetle biten savaş sonlarında söylenmiştir.

Divanü Lügati’t-Türk ve Kutadgu Bilig gibi ilk dönem eserlerinde “şiir, kaside, beyit” gibi anlamlarda koşuk kelimesi kullanılmaktadır. Koşuk daha sonraları koşma adını alarak devam eden halk edebiyatı türlerindendir. Daha sonraki yıllarda bu tarz sözlü gelenek Karacaoğlan, Kul Himmet ve Dadaloğlu gibi halk ozanları tarafından devam ettirilmiştir.

Koşuklar, kopuz eşliğinde hece ölçüsüyle söylenir. Dörtlüklerden oluşan bu şiirlerde daha çok yarım uyak kullanılır. Yiğitlik, aşk, tabiat konuları işlenen bu şiirlerin uyak düzeni “aaaa, bbba, ccca…” şeklindedir.
 

Koşuğun Özellikleri

• Aşk, doğa, yiğitlik gibi konuları işler.
• Sığır (av töreni) ve şölen (kurban töreni) adı verilen törenlerde söylenir.
• Dörtlük şiir biçimiyle oluşturulmuştur.
• Hece ölçüsüyle söylenen bu şiirlerde genellikle yarım kafiye kullanılmıştır.
• Dörtlük nazım birimiyle yazılan bu şiirlerin uyak düzeni aaab cccb dddb şeklindedir.
• Söyleyiş biçimi ve şekil özellikleri bakımından âşık edebiyatı nazım şekillerinden koşmaya; divan edebiyatı nazım şekillerinden gazele benzer.
• Koşuklar ilk kez Kaşgarlı Mahmut tarafından Divanü Lügati’t-Türk’te yazıya geçirilmiştir.
• Halk edebiyatındaki karşılığı: Koşma
• Divan edebiyatındaki karşılığı: Gazel

Koşuk Örnekleri