YKS 2024'e Evden Hazırlanın! 7/24 Online Eğitim

Hemen İncele
Türk Dili ve Edebiyatı

Orta Oyunu Nedir? Orta Oyunun Özellikleri ve Bölümleri

Orta Oyunu Nedir?

Orta Oyunu Nedir? Diye soracak olursak… Halkın ortasında apaçık duran bir meydanda; metinsiz, suflörsüz, ezbersiz oynanan bir tiyatrodur. Anlatılan olaylar ustadan çırağa, kuşaktan kuşağa geçerek de­ğişikliğe uğrar.
 

Orta Oyununun Özellikleri

  • Göstermeye bağlı edebi türlerdendir.
  • Halkın etrafını çevrelediği bir meydanda ezbersiz, suflörsüz oynan bir oyun­dur. Tarih içinde “kol oyunu, meydan oyunu, zuhuri” gibi adlar da verilmiştir orta oyununa.
  • Dekor yok denecek kadar azdır. Sahne görevini gören birkaç eşya vardır: Dekor olarak “yenidünya” denilen paravana vardır. “Dükkan” denilen bir tez­gah ya da birkaç iskemle kullanılır. Oyunun oynandığı alana “palanga” denir.
  • Özellikle Ramazan aylarında, bayramlarda, düğünlerde, kır eğlencelerinde oynatılırdı.
  • Karşılıklı konuşmalara, şive taklitlerine dayanır.
  • Hazırcevaplılık, söz oyunları, yanlış anlamalar güldürü ögesi olarak kullanılır. Cinas ve tevriye sanatlarına sıkça yer verilir.
  • Usta-çırak geleneği içinde sürdürülür.
  • Konular değişiktir, Karagöz oyunlarıyla aynı olanlar vardır.
  • Kavuklu ve Pişekar, oyunun iki temel kişisidir.

 

Orta Oyunu Tipleri

Pişekar: Hacivat’ın karşılığıdır. Başoyuncudur, okumuş, orta sınıf şehirliyi temsil eder. Oyunu açar ve kapatır. Kenarı kürklü kaftan ve külah giyer.
Kavuklu: Karagöz’ün karşılığıdır. Pişekar ile birlikte oyunu yürüten; ikinci oyuncudur. Kavuk ve kaftan giyer.
Zenne: Kadın tipini canlandıran erkek
Çelebi: Genç, mirasyedi,
Külhanbeyi: Tulumbacı, kabadayı
Balama: Rum-Frenk taklitçisi
Acem: Tüccar
Kayserili: Kurnaz, pastırmacı
Arnavut: Bahçıvan
Laz: Gemici
Yahudi: Sarraf
Ermeni: Kına tüccarı
Denyo: Küstah mahalle çocuğu
 

Orta Oyununun Bölümleri

Toplam dört bölümden oluşur. Bunlar;
1. Mukaddime: Giriş bölümüdür. Alana önce çalgı eşliğinde Pişekar girer, baş çalgıcı zurnacıyla kısa bir konuşmanın ardından oyu­nun adını söyleyerek gösteriyi başlatır.

2. Muhavere: Karşılıklı konuşma bölümüdür. Kavuklu’nun çalgı eşliğinde alana girmesiyle başlar. Kendi içinde ikiye ayrılır:

a. Arzbar: Kavuklu ile Pişekar’ın birbiriyle tanış çıkmalarıyla sonuçlanan ilk bölümdür.
b. Tekerleme: Kavuklu’nun sonunda rüya olduğu anlaşılan bir öykü anlattığı bölümdür.

3. Fasıl: Asıl konunun yer aldığı bölümdür. Kavuklu sürekli olarak alanda kalır, oyunun konusuna göre sahneye çıkan çeşitli tiplerle güldürücü konuşmalar yapar. Kavuklu diğer tiplerle kavga eder. Pişekar bu durumlarda oyuna karışıp anlaşmazlıkları halledip tatlıya bağlar.

4. Bitiş: Oyunun son bölümüdür. Çok kısadır. Pişekar oyunun son bulduğunu söyler, işlemiş oldukları kusurlardan dolayı özür diler, gelecek oyunun adını, yerini ve zamanını açıklar ve oyun biter.
 
» Diğer geleneksel türler hakkında bilgi almak için Geleneksel Türk Tiyatrosu adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.
 
» Önerilen: Tiyatro Nedir?
» Önerilen: Göstermeye Bağlı Metinler
» Önerilen: Sanatsal Metinler

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir