Zamirler (Adıllar) Konu Anlatımı | Zamir Nedir? | Zamir Örnekleri
Ana Başlıklar;
Zamir (Adıl) Nedir?
Konuşma anında çoğu zaman bütün söyleyeceklerimizi isimleriyle söylemeyiz. Neden söz ettiğimiz belli olduğu için bazı isimler ya da söz öbekleri yerine, geçici olarak onların yerini tutan sözcükler kullanırız. İşte isim olmadıkları halde isim gibi kullanılan bu sözcüklere zamir diyoruz.
Örnek
Selim, hediyeyi dün çarşıdan almış.O, bunu dün şuradan almış.
Birinci cümledeki “Selim” adı yerine “O” sözcüğü, hediye” adı yerine “bu” sözcüğü, “çarşıdan” adı yerine “şuradan” sözcüğü kullanılmıştır. Cümledeki “O”, “bu”, “şuradan” sözcükleri, belirtilen adların ye tuttuğu için zamir. görevindedir.
1) Kişi (Şahıs) Zamiri
Şahıs isimlerinin yerine geçen zamirlerdir. Dilimizde üç tekil üç çoğul kişi bulunduğuna göre altı tane şahıs zamiri var demektir. Bunları şu şekilde gösterebiliriz:
- Tekil birinci şahıs için: “Ben”
- Tekil ikinci şahıs için : “Sen”
- Tekil üçüncü şahıs için: “O”
- Çoğul birinci şahıs için: “Biz”
- Çoğul ikinci şahıs için: “Siz”
- Çoğul üçüncü şahıs için: “Onlar”
Örnek
O, beni dün çok aramış.Yarın onlar bize gelmeyi düşünüyor.
Bu cümlelerde “O”, “ben”, “onlar”, “biz” sözcükleri kişilerin yerini tuttuğu için kişi zamiri olarak kullanılmıştır.
2) İşaret Zamiri
İsimleri, yerlerini işaret ederek karşılayan zamirlerdir.
Örnek
- Bunu şunun yanına koy.
- Ahmet’e onları doğum gününde almışlar.
- Onu kitaplığa koydum.
- Burası oradan nasıl gözüküyor?
- Ötekini bana ver, berikini sen al.
- Öbürünü şu rafa koyun.
- Böylesini hiç duymamıştım.
- Öylelerine güvenme.
NOT: Cümlede, “o, onlar” zamirleri, kişinin yerini tutarsa kişi zamiri, varlığın yerini tutarsa işaret zamiri olur. Ancak “bu, şu, bunlar, şunlar” sözcükleri kişilerin yerini tutsa bile işaret zamiridir.
Örnek
- Onu bir kitap fuarından almıştım. (işaret zamiri)
- Onunla bir konserde tanışmıştık. (kişi zamiri)
- Şunları çantana koy. (işaret zamiri)
- Şunları tanıyor musun? (işaret zamiri)
3) Soru Zamiri
İsimlerin yerlerine soru yoluyla geçen sözcüklerdir. Bu sözcüklerin yerine, sorduğu isimler getirilebilir.
Örnek
Çarşıdan ne aldın? → Çarşıdan elma aldım.Nerede oturuyorsunuz? → Üsküdar’da oturuyorum.
Hangisi önce geldi? → Şu, önce geldi.
Kaçı bizimle gelecek? → Üçü bizimle gelecek.
Bu cümlelerde altı çizili soru zamirlerinin karşılarına yerlerine geçebileceği sözcükler verilmiştir. Birinci ve ikinci cümlelerde soru zamirleri isimlerin yerine geçmiştir. Ancak üçüncü cümlede “hangisi” zamirinin yerine yine zamir olan “bu” işaret zamiri getirilmiştir. Demek ki bir zamir başka bir zamirin yerine de kullanılabilir.
4) Belgisiz Zamir
Hangi varlıkların yerlerini tuttukları açıkça belli olmayan zamirlerdir.
Örnek
- Öğrencilerin hiçbiri dışarı çıkmamış.
- Dünkü maça herkes geldi.
- Aradığımız adresi kimse bilmiyordu.
- İstediğim kitabı başkasına vermiş.
- Soruların birçoğunu çözdüm.
- Çocukların birkaçı dışında hepsi buradaydı.
- Azı gitti, çoğu kaldı.
- Bazısı bu yemeği sevmez.
- Dün akşam biri seni aradı.
- Sınıfın tümü pikniğe gitmiş.
- Kimileri bu programlardan hoşlanmıyor.
Yukarıda koyu renkle yazılmış olan kelimeler belgisiz zamire örnek olarak verilebilir.
5) Dönüşlülük Zamiri
Dönüşlülük zamiri “kendi” sözcüğüdür.
Örnek
- kendim
- kendin
- kendisi
- kendimiz
- kendiniz
- kendileri
Kelimeleri cümle içerisinde dönüşlülük zamiri olarak kullanılırlar.
6) İlgi Zamiri (-ki)
Genellikle belirtili isim takımlarında düşen tamlananın yerine kullanılır. İlgi zamiri (-ki) düşen tamlananla ilgi kurar.
Örnek
- Benim kitabım burada seninki nerede? (kitabın)
- Bakırköy’ün sahili Kadıköy’ünkinden güzel .. (sahili)
- Bizimki yine sokakta top oynuyor. (çocuk)
- Bu şehir, sizinkinden daha temiz. (şehriniz)
Yukarıda koyu renkle yazılmış olan “-ki” ekleri cümlede ilgi zamiri görevi görmektedirler.
NOT: İlgi zamiri, sıfat yapan (-ki) ve bağlaç olan (ki) ile karıştırılmamalıdır.
- Akşamki maç çok uzun sürdü. (sıfat yapım eki)
- Duydum ki unutmuşsun eski günleri. (bağlaç)
Bu şekilde bir hata yapmamak için “-ki” ekinden önce tamlayan eklerinin (-ın/-nın, -ım/-im) olmasına dikkat etmek yeterlidir.
