YKS 2024'e Evden Hazırlanın! 7/24 Online Eğitim

Hemen İncele
Türk Dili ve Edebiyatı

Tenasüp Nedir? Tenasüp Örnekleri ve Özellikleri

Tenasüp Nedir?

Sözlükte birbiri ile uygunluk, orantılı olma ve birbirine yakışma gibi anlamlara gelmektedir. Anlamca birbiriyle ilgili sözcüklerin bir arada kullanılması sanatına tenasüp denir. Karşıt anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması tenasüp değildir.

Örnek
İmrenirim arıya
Petek petek balı var
Konduğu çiçeklerin
Pembesi var, alı var

Bu dizlerde “arı, petek, bal ve çiçek” sözcükleriyle; pembe ve al sözcükleri birbirini düşündüren, anlamca birbirine uygun sözcüklerdir.

 

Tenasüp Örnekleri

Örnek
Kazanda su kaynasa sanki ben pişiyorum
Bir kuş, kuşu öldürse ben can çekişiyorum

Birinci dizede “kazan, kaynama, su, pişme” sözcükleri birbiriyle ilgilidir. İkinci dizede “can çekişme, öldürme” sözcükleri anlamca birbiriyle ilişkili sözcüklerdir ve bir arada kullanıldığı için tenasüp sanatı yapılmıştır.


Anladım ki, her şey
Hüzünmüş meğer.
Hayaller, hatıralar,
Aşklar, ayrılıklar.
Şimdi hangisi var;
Hangisi kayda değer?
Meğerse hepsi hüzünmüş.
Kucak açmalar yapmacık,
Sevgiler yalan
Hüzün gerçek yüzünmüş…

“Hüzünmüş, hayaller, hatıralar, aşklar, ayrılıklar, sevgiler” birbiriyle ilişkili kelimeler sıralandığı için tenasüp yapılmıştır.


Aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabip
Kılma derman kim helakim zehr-i dermanımdadır.

“Dert, ilaç, tabip, derman, zehir” hastalıkla ilgili kavramlardır; bu kavramların bir arada kullanılması tenasüp sanatını oluşturur.


Geçsin günler, haftalar,
Aylar, yıllar, mevsimler;
Zaman sanki bir rüzgar
Ve bir su gibi aksın.”

Zamanla ilgili kavramlar (gün, hafta, ay, yıl, mevsim, zaman) bir arada kullanılarak tenasüp sanatı oluşturulmuştur.


Biz biliriz işimizi,
İşimi kimseden sorulmamıştır
Kılıçla, mızrakla, topla, tüfekle
Başımız bir kere eğilmemiştir.

“Kılıç, mızrak, top, tüfek” sözcükleri arasında anlam ilgisi vardır.


Esmerdi, sarışındı, beyazdı, kumraldınız;
Sımsıcak mektuplarda, şiirlerde kaldınız.

Şiirde sevgililerin özellikleri sıralanarak tenasüp yapılmıştır.


Bir gonca gülsün, açılırsın sen yaprak yaprak
Seni yetiştirdim diye mutludur hava, su, toprak

Gonca ile gül, açılmak ile yaprak yaprak sözleri arasında anlam ilgisi vardır.


Bülbüllerin ister seni ey gonce-deher gel
Gül gittiğini anmayalım, gülşene sen gel

“Bülbül, gonca, gül, gülşen” sözcükleri arasında anlam ilgisi vardır.


Artık demir almak günü gelmişse zamandan
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan

Beyit dikkatli incelendiğinde birbiriyle alakalı sözcüklerin kullanıldığı görülür.


Gün doğumundan gün batımına kızardı bahçe
Bir bir leylak, nergis, lale ve sümbül düştü.

Bu dizelerde çiçek isimleri sıralanarak tenasüp sanatı yapılmıştır,.


Her sabah başka bahar olsa da ben uslandım.
Uğramam bahçelerin semtine gülden yandım.

Gül, mecazi anlamda sevgili anlamına gelmektedir. Bu yüzden bu örnekte anahtar sözcük konumunda yer alır. “Bahçe” ve “bahar” sözcükleri ise “gül” sözcüğünün etrafında toplanarak tenasüp sanatı yapılmıştır.


Pek taze pembe tenlere benzer bu taşları
Yontarken eski Bergama heykeltıraşları.

Bu örnekte “taş” ve “yontma” gibi kavramlar, “heykeltraşlık” ile ilgili terimlerdir. Bu terimler bir arada kullanılarak tenasüp sanatı gerçekleştirilmiş olur.

 
» Söz Sanatları

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir