Gevheri Kimdir? Edebi Kişiliği ve Önemli Şiirleri
Gevheri Kimdir?
Gevheri hakkında pek fazla kesin bilgi yoktur. Önceleri asıl adının Mustafa olduğu sanılırken daha sonra bir şiirinden adının Mehmet olduğu öğrenilmiştir. Gezgin bir Bektaşi şairidir. Kırımlı veya İstanbulludur. Bir şiirinden Şam’a, Arabistan’a gittiğini ve Rumeli’de bulunduğunu, bir paşanın divan katipliğini yaptığını öğreniyoruz. Doğum tarihi hakkında hiçbir bilgi yoktur. 1737 yılında ise vefat ettiği bilinir. Medrese eğitimi almıştır. Aruz ve hece ölçüsü ile şiirler yazmıştır. 1700 yılında vefat eden ozan ve hattat Bahri Paşa’nın divan katipliğini yapmış. Gevheri aynı zamanda Osmanlı imparatorluğunun İstanbul ve Bursa gibi diğer büyük şehirlerinde de divan katiplikleri yapmıştır.
Gevheri’nin Edebi Kişiliği
- Divan’ı olan bir şairdir.
- Sadece onun şiirlerine yer veren bir mecmua vardır.
- Yüzyılın başlıca adlarından biri olmasında, belki de, aruz veznini hece vezni kadar başarılı bir şekilde kullanan ender şairlerden biri olmasının da rolü vardır.
- Hem hece ölçüsünü hem de aruz ölçüsünü kullanmıştır.
- Şiirlerinde aşk acısını anlatmıştır.
- Koşma ve türküleri ile ün kazanmıştır.
- Toplumsal olaylarla ilgilenmemiştir.
- Divan tarzında da eserler vermiştir.
- Koşma, Semai ve Türkü türlerinde Divan şiirinin etkisi görülür.
- Osmanlıcaya yakın bir üslubu vardır.
- Musiki ile de ilgilenen Gevheri’nin kendi ismini taşıyan Gevheri makamı vardır.
Gevheri Şiir Örnekleri
Dost Bağının Meyveleri Erişti
Dost bağının meyveleri eriştiAyva benim alma benim nar benim
Çeşmim yaşı ummanlara karıştı
Cefakarım sitemkarım var benim
Yedi derya boz-bulanık selinden
Halk-ı alem aciz kaldı dilimden
Ben bülbülüm ayrı düştüm gülümden
Efgan benim matem benim zar benim
Mail oldum kisvesine tacına
Bend olmuşum siyah zülfü ucuna
Mansur gibi asılırım saçına
Kakül benim, perçem benim dar benim
Gevheri der kime gönül katayım
Gevherimi nadanlara satayım
Dost bağında bülbül gibi öteyim
Gülşen benim güller benim har benim
Mecnun'a Dönmüşüm Bilmem Gezdiğim
Mecnun’a dönmüşüm bilmem gezdiğimDağlar mıdır sahra mıdır yol mudur
Dostumun bağına girip dizdiğim
Lale midir sümbül müdür gül müdür
Aşk değil mi beni derde düşüren
Ferhad gibi yüce dağlar aşıran
Yari böyle benden ayrı düşüren
Adu mudur engel midir el midir
Kamil olan belli olur söz ilen
Al yanağa çifte benler dizilen
Mah yüzüne bölük, bölük yazılan
Kakül müdür zülüf müdür tel midir
Gevheri der bulmam kimsede vefa
Dost diye sevdiğim etti kim sefa
Hubların aşıka ettiği cefa
Kanun mudur erkan mıdır yol mudur
